با اين ترتيب هر“قفيز “ 6 “دست “يا90 قصبه و برابربا 900متر است،البته تفاوت واحدسطح دراين دو حوزه مربوط به نوع مالكيت است ،در هرات عمده مالكي رواج داشته درنتيجه واحدهابزرگتراست و در بغدادآباد كه خرده مالكي است ،واحد سطح هم كوچك تر است،واحد وزن در اينجا من است كه اجزاء و اضعاف آن نيم من،صددرم،پنجا،25،12،6،3درم  و 5مثقال است ،هر درم معادل 15 گرم است،پس صددرم مي شود 1500گرم و چون هرمن برابرچهار تا صددرم است پس من اينجا معادل 6كيلو مي شود،اين واحد تا اينجا كه اطلاع دارم در ساير مناطق يزد از جمله در ميبد هم متداول بوده است .

در بغدادآباد هنوز هم كشاورزي رونق خوبي دارد،تاچندسال پيش هنوز از ابزار سنتي استفاده مي كردند،و با بيل هاي دستي زمين را شخم مي زدند،كارگران كشاورزي كه كارشان شخم زدن زمين بود، يك گروه كاري داشتند به اسم “بندشاگرد“،هر بندسه نفر بود كه يك قفيز زمين را دريك روز   مي كندند (شخم مي زدند،از اين سه نفر يكي بايد چپ پا باشدتا همه خاك به يك طرف ريخته نشود،هنوز هم براي كشت شلغم زمين را با بيل شخم مي زنند.شلغم از نيمه مرداد   مي كارند،دو نوع شلغم كشت مي شود،يكي براي مصرف خوراك دام و ديگري براي مصرف خوراك خودشان است ،البته بذر هر يك جداست،حتي فصل كشت هم فاصله دارد،شلغم خوراكي را ديرتر مي كارند،بذر خوراك دام “تخم شتري“يا“تخم گوسفندي“ نام دارد و بذر شلغم خوراكي “تخم كوهستاني“ است،مزه و اندازه ی آن هم متفاوت است،شلغم خوراكي به اصطلاح آردي و ريز است،در صورتي كه شلغم حيواني اوئي(آبي) و درشت است .

20/ 6/ 1370   مهرپادين

بارديگر به محله ی مهرپادين آمدم و اين بار از هواشناسي مردمي مي پرسم،دراينجا براي بارندگي هاي بهاره وجود يك نظم قائلند،و بر اين باورند كه دراين فصل از ششم نوروز هر6 روز يك بار احتمال بارندگي وجود دارد،تفكيك اين روزها به اين ترتيب است كه شش اول  دوازده و ششه ،و 18ششه،24و ششه و سي و ششه ،تا برسد به 72 ،ششه در هر ششه يا باران    مي آيد يا حداقل هوا ابري مي شود،اگر اين 72روز بارندگي نكرد،مي گويند هفتادو افتاد،يعني كه ديگر باراني دركار نخواهد بود. وقتي از مخاطبم در مورد سنت هاي قديمي پرس وجو   مي كردم،به رسم جمع آوري هيزم در شبهاي محرم اشاره كرد،كه در واقع نوعي زورگيري بوده است،مي گفت :درقديم كه چراغ نبود،شبهاي محرم براي روشن كردن ميدان بچه ها    دسته اي تشكيل داده به درخانه ها مي رفتند و هيزم جمع   مي كردند،دسته جمعي شعري به اين مضمون می خواندند:

        شاخه شاخه در منه  (darmana)  كندلي به شاخ درمنه

عشق حسين كي داره  هركه هيزم درآره

اگه هيزم نداري  پايه چخت در انداز

اگركسي هيزم نمي داد،مي خواندند:

عشق حسين تخته صاحب خونه روتخت ره

[1]

عشق حسين دور دوشم        تا نسونم دور نمشم

عشق حسين شيشه    بالله والله نميشه

هيزم هارا جمع مي كردند،و شبها روي كلك ميدان روشن        مي كردند،در مورد كلك قبلاً دربحث مربوط به ميبد توضيح دادم كه ستون منشوري شكلي به ارتفاع دومتربودكه در وسط ميدان ساخته شده بود

21/ 6/ 1370 منشاد

امروزبه منشادرفتم كه يكي ازنقاط خوش آب و هواو ييلاقي دامنه ی شيركوه و از توابع مهريز است ،اقتصاداين روستا برمحور توليدات ميوه و خشكباراست ،زميني براي كشاورزي ندارند باغهاشان نيز بيشتر در شيب ارتفاعات ساخته شده و به اصطلاح “كله چين“(kelaèin)  است ،كه باسنگ چين كردن دامنه تپه ها و ايجاد يك سطح مسطح به پهناي از5  تا10 متر و به ندرت بيشتر شكل گرفته است ،چنين فضاهایي هرجا فاقد حصار باشد،“كرت “(kort) است ،مجموعه ی چند“كرت“ هم سطح را يك “تخته“مي گويند،مساحت هر تخته حداكثر7 قفيز است ،كل زمين هاي كشاورزي داراي چنين تقسيم بندي است كه از5 تخته تجاوز نمي كند و از نيم تخته هم كمتر نيست بخشي از زمين هارا محصور كرده از آن باغهایي ساخته اندكه محصول عمده اش گردو است ،به هرحال اين مردم تلاشگر با پشت كار و ترفندهاي زيادي قطعه زميني رادر دامنه تپه هابراي خود دست و پامي كنند،هرجاكه بين سنگها يك مشت خاك   مي بينند،دور سنگ راخالي مي كنند و با خاكهايش به قول خودشان “خر“ مي بندند (يعني روي هم كپه مي كنند ) و آنقدر پایين مي روند تا سنگ زبون بسته بي پشت و پناه مي شود و قل مي خورد و از تپه به زير مي افتد،تازه بايدشانس داشته باشد كه به اين روز بيفتد و الا ياخرد و خاكشير يا گورش        مي كنند ،اين كار آنقدر ادامه مي دهندتا وسعت فضاي صاف به حد يك تخته برسد،بعد يك متر مي روند بالاتر و همين عمليات را تكرار مي كنند،هميشه درگروههاي كاري 4 تا8 نفري دست به اين كار مي زنند،يعني در واقع يك يا دو“بندشاگرد “ با هم كار مي كنند،از هر“بند“،يكي باكلنگ خاك را مي كند،ديگري با بيل خاك هارا بالامي ريزد،دو نفر هم به اصطلاح “سر و بيع “ ( اين كلمه“بيع“را از روي قرينه تلفظ بااين املا نوشتم درست  نمي دانم چه جور بايد بنويسم )مي كنند ،يعني به صاف كردن زمين مي پردازند،دنباله قدكرت بايد 8 متر باشد،فصل اين كار هم در زمستان است كه زمين هاخيس و قابل كندن است ،به كل اين عمل هم“بيع كردن“مي گويند و كسي كه دست به اين كار مي زند،بايد اهل فن باشد و گرنه“كلگردون“مي كند،يعني سنگ را نمي تواند از خاك جدا كند، هر تيكه راهم كه تمام كردند،باهمان سنگهایي كه ازخاك بيرون آورده يامنفجركرده اند حصاركشي مي كنند،ارتفاع ديوارها از5 /1 متر تجاوز نمي كند روي ديوارها هم بوته هاي نوعي خار به نام “سارك“ مي گذارند كه باران ديوار راخراب نكند،اين باغهاي كوچك و پلكاني منظره بسيار زيبایي به روستا داده است ،كه بخصوص در فصل بهار و پایيز بسيار چشم نواز است.

شب در منشادمانديم ،تااطلاعات بيشتري گرد آوريم ، ،دراينجا آنچه كه كمتر از آن بحث كرده ام و جالب تر است مي آورم ،مثلاً بدنيست خيلي مختصر و مفيدراجع به مسكن منشاد بنويسم زيرا سبك معماري  در اينجا كوهستاني است وجالب است كه درحوزه ی كوير ازخانه هاي كوهستا ني حرف بزنيم :

خانه سازي درمنشاد: براي ساختن خانه اول به اصطلاح “ته بندي“مي كنند،يعني چرز پي را در مي ريزند و محكم مي كنند عرض پي 75 سانتيمتراست ،هنگام پي چيني تا ارتفاع نيم متر براي برف انداز در نظر مي گيرند (همان كرسي ساختمان است)كه مصالح آن سنگ و گل است ،بعد پي را باخشت وگل تاارتفاع دو متر بالا مي برند و براي طبقه ی اول پاكار در نظر  مي گيرند،سقف طبقه اول ضربي است ،كه بعد از پوشيدن آن گلوهاي تاق را پر مي كنند و مجدداً جاي پي را سوا كرده و پي طبقه ی دوم را مي چينند،ارتفاع ديوار اتاق 5/3متر است ،در مجموع ارتفاع ديوار خانه به 7متر مي رسد.سقف طبقه دوم را با چوب مي پوشانند،براي اين منظور از چوب كبوده (درختي شبيه سپيداراست)استفاده مي شود،فاصله ی هر تير يا به اصطلاح “هرس “(haras)سقف نيم متر يا 9  گره است ،روي “هرس“ را با تخته مي پوشانند،و نما بيرون مي دهند كه بارندگي موجب ريزش لبه هاي پي نشود،براي نماسازي گذشته از اينكه تير حمال را از اول بلندتر در نظر مي گيرند،يك چوب سراسري هم به نام “بالشتك“ روي پي قرار مي دهند و روي آن ها را با تخته مي پوشانندو سرتخته ها راكه درمحل نما قرار مي گيرد،براي زيبائي“ترده“torda)) ( متأسفانه معني آن را ضبط نكرده ام شايد منظور نوعي حكاكي روي چوب باشد،لطفامردم شناسان اين حدس راناديده بگيرندكه درمردم شناسي شايد و بايد نداريم،اميدوارم اگر يك منشادي اين مطالب رامي خواند،توضيح آن رادر قسمت نظرخواهي ها برايم بفرستد)مي كنند،و روي “ترده“ را نيز بوته ی خار مخصوصي به نام “سارك“مي گذارند،سرانجام روي تخته ها رابا پلاستيك مي پوشانند و گل را با نمك مخلوط كرده يك لايه به قطر10 سانتيمتر روي آن مي ريزند،بعدازگذشت يك هفته چند“پشته “(مقدارخاكي كه يك نفر مي تواند بر پشت خود حمل كند)خاك را با نمك مخلوط كرده بالاي پشت بام مي برند و آن را دوغاب كرده با جارو روي سطح بام پهن مي كند،تاهم ناصافي ها را بگيرد و هم اينكه درزها و شكافها رابپوشاند.اندودديواراتاق ها قبلا گل و ريگ بود و حالا باگچ سفيد مي كنند،در قديم كف اتاق را ديمه مي كردند،كالبدكلي هرخانه از2 تا 4 اتاق و يك مطبخ يك يادو طويله يك كاهدان و يك “پوده دون “ شكل مي گيرد “پوده “همان برگ خشك و پائيزه درختان است كه براي خوراك دام جمع آوري مي شود و آن قدر اهميت داردكه يك مكان مستقل براي انباركردنش در نظر مي گيرند،اتاق ها دربالا و بقيه تأسيسات در طبقه ی پایين ساختمان است .

نكته ديگري كه در مورد منشاد قابل ذكر است،ارتباط تنگاتنگ نوع توليد مسلط آنها با نوع خوراكشان است،مثلاً يكي از محصولات عمده ی منشاد گردو است،و مردم منشادخوراك هاي مختلفي از گردو تهيه مي كنند،مثل:

1-گردو و پياز را مي كوبند،و براي صبحانه مصرف مي كنند

2- توت و گردو (توت خشك ) را با هم مي كوبند و مي خورند

3-گردو را باترب مي كوبند و بانان مي خورند

4--سيب زميني فشندي را آب پز مي كنند و گردو را كوبيده بامرزنگوش مخلوط مي كنند و مي خورند

5-كشك راباگردو مي خورند.

6-جوزقند: مقداري قندرا با مغز گردو و بادام مي كوبند و لاي برگه ی شفتالو مي گذارند و در آفتاب خشك مي كنند

توت هم يكي از محصولات معروف منشاداست ،كه نوعي شيريني به نام “حلوا توتك“با آن مي پزند،براي اين منظور توت را مي جوشانند و صاف مي كنند،سپس با آردگندم مخلوط كرده مي جوشانند،و هل و دارچين هم درآن مي ريزند،و آن را بعد از خوراكي سرد بخصوص شولي مي خورند كه سرديشان نكند

مردم منشاد خوراك هاي آیيني متنوعي هم دارندكه شيوه ی تهيه و پخت دو نمونه آن را در زير مي آورم

1-آش ججه (jeja) كه درشب اول اسفند مي پزند،مواد اين آش شامل گندم،عدس ،نخود،لوبيا همراه بايك كله ی بره در آتش تنور مي گذارند تا صبح آرام آرام بپزد،گاه به جاي كله از گوشت استفاده مي كنند و اگر تهيه ی گوشت مقدور نباشد،براي چربي آن از روغن پياز استفاده مي كنند،در قديم در پختن اين آش به قدري مقيد بودند كه قصابي ها در چنين مواقعي گاو مي كشتند ،تاجواب گوي گوشت مورد نياز مردم باشند.

2-سورك: آرد را خمير مي كنند و زردچوبه و زعفران مي زنند و آن را با روغن كنجد در اندازه هاي كوچك روي ساج مي پزند سپس دو عدد آن را روي هم گذاشته لاي آ ن مقداري پشمك مي ريزند و به هرخانه دو سه تاي آن را مي دهند،اين نان خيرات مرده هاست كه اختصاص به ايام هفت،چهل و سا ل مرده دارد

3-خوراك ويژه ی زائو آبگوشت گردن ،كباب برگ ،گل گاوزبان با زرده تخم مرغ است .

در بررسي طب سنتي مردم منشاد باشيوه درمان جديدي برخورد داشتم كه بد نيست بنويسم ،در قديم كه سلماني ها بچه هارا ختنه مي كردند،براي بندآمدن خون و التيام زخم آن پاي مرغ را مي سوزاندند و خاكستر آن را روي زخم مي ريختند،گاهي دود سرگين الاغ به آن مي دادند،پوست ختنه را هم به زنهایي كه بچه دار نمي شدند مي دادند.

درمورد باران خواهي هم ساز و كاري غير از مردم هرات داشتند،در اينجا اگر سالي باران نمي باريد ،پيرزني مي رفت در قبرستان كهنه و ميخي را مي كوبيد،و دختر نابالغي مي رفت آن ميخ را مي كشيد و جاي آن آب مي ريخت ( احتمالاً راوي شرم حضور داشته و نگفته است، در موارد مشابه قاعده براين بودكه بايدجاي ميخ ادرار مي كرد) اگر هنگام دفن مرده باران مي باريد بايد يك مشت علف گندم در دست مرده مي گذاشتند كه باران گوربند نشود.بهتر بود،بوته ی گندمي بگذارند كه مرده خود كاشته بود.

اگر باران بيش از حد معمول مي باريد بايد براي بند آمدن آن تابه ی  ميراثي را وارونه زير ناودان بگذارند